-
1 юеш
прил.1) мо́крый; вла́жный, увлажнённыйюеш кием — мо́края (намо́кшая) оде́жда
юеш ком — вла́жный песо́к
юеш чүпрәк — вла́жная тря́пка
2) сля́котный; сыро́йюеш көз — сля́котная о́сень
юеш һава — вла́жный во́здух, сыро́й во́здух
3) сли́зистыйюеш гөмбә — сли́зистый гриб
•- юеш авыз- юеш авызлы
- юеш танау
- юеш танаулы
- юеш борын
- юеш борынлы
- юеш аяк
- юеше кипмәгән
- юеше китмәгән
- юешкә утыру
- юешеңә утыру -
2 юеш
feuchtюеш кән regnerischer Tag m. -
3 юеш
yaş, ıslak -
4 юеш
пр1. мокрый, слажный2. сырой, промозглый, слякотный -
5 юеш
прил. 1) мокрый, влажный 2) сырой, промозглый, слякотный -
6 юеш авыз
= юеш авызлы; юеш танау; юеш танаулы; юеш борын; юеш борынлы1) сопли́вый2) перен. совсе́м ещё молодо́й, "зелёный"3) перен. сопля́к, молокосо́с, парши́вец -
7 юеш авызлы
= юеш авыз -
8 юеш борын
= юеш авыз -
9 юеш борынлы
= юеш авыз -
10 юеш танау
= юеш авыз -
11 юеш танаулы
= юеш авыз -
12 юеш аяк
см. суык аяк -
13 юпь-юеш
ganz naß -
14 yueş
-
15 сыгу
I перех.1) прям.; перен. выжима́ть/вы́жать ( что) || выжима́ниекер сыгу — выжима́ть бельё
май сыгу — выжима́ть ма́сло
лимон сыгу — выжима́ть лимо́н
хуҗалыктан барысын сыгу — вы́жать всё из хозя́йства
соңгы көчләрен сыгу — вы́жать после́дние си́лы
2) отжима́ть/отжа́ть ( что) || отжима́ние, отжа́тие, отжи́мкаюеш чүпрәкне сыгу — отжа́ть мо́крую тря́пку
юеш чәчне сыгу — отжа́ть во́лосы
кер сыгу — отжи́мка белья́
•- сыгып бетерү
- сыгып чыгару••II перех.сыгып ташланган лимон кебек — как вы́жатый лимо́н ( о вконец усталом или опустошённом человеке)
гнуть, нагиба́ть/нагну́ть, сгиба́ть/согну́ть, прогиба́ть/прогну́тьботакларны сыгу — гнуть ве́тки
басмачаларны сыгу — гнуть подмо́стки
-
16 ябышу
I взаимно-совм. от ябу I II неперех.1) ли́пнуть, прилипа́ть/прили́пнутьидәннең буявы кипмәгән әле, бик ябыша — кра́ска по́ла не вы́сохла ещё, си́льно прилипа́ет
2) скле́иваться/скле́иться, слипа́ться/сли́пнуться, слепля́ться/слепи́ться || скле́иваниекиселгән икмәк кире ябышмый — посл. отре́занный ломо́ть не скле́ишь
3)а) прилепля́ться/прилепи́ться; ли́пнуть, прилипа́ть/прили́пнуть; пристава́ть/приста́тьюеш күлмәк тәнгә ябышты — мо́крое пла́тье прили́пло к те́лу
чәчләр маңгайга ябышты — во́лосы прили́пли ко лбу
киемгә юеш яфраклар ябыша — к оде́жде пристаю́т мо́крые ли́стья
б) прикле́иваться/прикле́иться, прилепля́ться/прилепи́тьсяобойлар яхшы ябышты — обо́и хорошо́ прикле́ились
4) перен.; разг. прикле́иваться/прикле́иться, закрепля́ться/закрепи́ться (за кем-л.-чем-л.) (обычно о прозвище, кличке и т. п.)5) перен.; разг. ли́пнуть, прилипа́ть/прили́пнуть, привя́зываться/привяза́ться к (кому-л.)балалар вожатыйга ябыштылар, ул кая барса, шунда баралар — де́ти прили́пли к вожа́тому, куда́ он, туда́ и они́
6) схва́тываться/схвати́ться, хвата́ться, ухвати́ться, уцепи́ться, цепля́ться, зацепля́ться/зацепи́ться ( за кого-что); вцепля́ться/вцепи́ться ( во что)чәчкә ябышу — вцепи́ться в во́лосы
кулга ябышу — ухвати́ться за́ руку
әнисенең күлмәк итәгенә ябышу — вцепи́ться в подо́л ма́тери ( о ребёнке)
7) прям.; перен. цепля́ться, хвата́ться, держа́ть (за что-л.)агач тамырларына ябышып тауга менү — цепля́ясь за ко́рни дере́вьев, поднима́ться в го́ру
суга батучы саламга ябыша — посл. утопа́ющий хвата́ется за соло́минку
8) ухва́тываться/ухвати́ться, (горячо́) бра́ться/ взя́ться, принима́ться/приня́ться (за что-л.)зур теләк белән укырга ябышу — с больши́м жела́нием приня́ться за учёбу
авылга кайту белән йорт салырга ябышты — как то́лько прие́хал в дере́вню, взя́лся стро́ить дом
9)а) разг. напада́ть/напа́стьб) хвата́ть, схва́тывать/схвати́ть, брать/взять (за что-л.) вцепля́ться/вцепи́ться ( во что)бугазга ябышу — брать за го́рло
тагын килеп ябышу — вцепи́ться опя́ть
в) прост. цепля́ться, прицепля́ться/прицепи́ться, придира́ться/придра́ться; пристава́ть/приста́ть || приди́рка, пристава́ниеябышты бит миңа, ничек тә ярап булмый — приста́л ко мне, ника́к не угоди́шь
10) перен.; разг. принима́ться/приня́ться, бра́ться/взя́ться; вгрыза́ться/вгры́зтьсятормышка теш-тырнак белән ябышу — вгры́зться в жизнь зуба́ми
11) перен.; разг. прилипа́ть/прили́пнутькитабына ябышкан, аерып алып булмый — прили́п к свое́й кни́ге, ника́к не оторвёшь
•- ябышып тору••ябышып чыгу — этногр. выходи́ть за́муж убе́гом
ябышып яту — прилипа́ть ( к кому-чему)
-
17 арт
1. сущ.обычно в притяж.ф.1)арттан этү — толка́ть (подтолкну́ть) сза́ди
артыңа мендәр куй — положи́ за́ спину поду́шку
нигә артыңа яшерәсең уенчыгыңны? — почему́ пря́чешь игру́шку за́ спину?
б) за́дняя (обра́тная, ты́льная, оборо́тная) сторона́ (мебели, здания, сооружения, памятника)шкафның алдын буяган, арты буяусыз — шкаф спе́реди покра́шен, а сза́ди (с обра́тной стороны́) - нет
дәфтәр артындагы тапкырлау таблицалары — табли́ца умноже́ния на обра́тной (оборо́тной) стороне́ тетра́ди
машинаның артына беркетелгән номерлар — номера́, прикреплённые сза́ди маши́ны
в) зад, за́дняя часть (телеги, трактора, вагона, автомобиля, поезда); задо́карбаның артына ябышып — ухвати́вшись за задо́к (зад) теле́ги
2) спи́нка ( стула)пинҗәкне урындык артына элү — пове́сить пиджа́к на спи́нку сту́ла
кресло артына таяну — облокоти́ться о спи́нку кре́сла
3) за́дник, задо́к разг. ( у сапог)арты тапталып беткән тапочка — та́почка со сто́птанным за́дником
4) назаты́льник ( шапки)5) разг. корма́ (у парохода, корабля)6) разг. коне́ц, после́дствие; имеет тж. индив. переводыарты ничек булыр соң бу эшнең? — а како́в же бу́дет коне́ц (после́дствие) э́той зате́и?
арты хәерле (яхшы) булсын — чтоб ко́нчилось (заверши́лось) благополу́чно (хорошо́); пусть ко́нчится добро́м
7)а) в составн.; геогр. названиях за-елга арты — заре́чье
Казан арты — Заказа́нье
Кавказ арты республикалары — закавка́зские респу́блики
бәйрәм арты көннәре — послепра́здничные дни
сугыш арты еллары — послевое́нные го́ды
8) в знач. послелога артыутырыш арты утырыш — заседа́ние за заседа́нием
көн арты көн үтә — прохо́дит день за днём
рәхмәт арты рәхмәт алу — получа́ть благода́рность за благода́рностью
б) разг. за (кем, чем, после кого, чего) (стоять в списке, занимать очередь)синең арты булырмын — я за тобо́й (по́сле тебя́) бу́ду
9) в знач. нареч. артында перен. за спино́й, за глаза́, загла́зноартымда сөйләгән сүзгә игътибар итмәскә тырышам мин — на то, что говоря́т за мое́й спино́й, стара́юсь не обраща́ть внима́ния
артында патшаны да сүгәләр — (посл.) за спино́й (за глаза́) и царя́ руга́ют
10) в знач. послелога артына за (что-л., кого-л.) (спрятаться, положить что-л.); за (кем-л., чем-л.); по, за (что-л.) прост.вокзал артына чыгу — вы́йти за вокза́л
велосипедны койма артына сөяү — прислони́ть велосипе́д за забо́ром
куаклар артына яшеренү — спря́таться за кусты́
11) в знач. послелога артындаклуб артында - бакча — за клу́бом - сад
бу күренеш артында нәрсә ята? — что кро́ется за э́тим явле́нием?
аның артында озын чират — за ним дли́нная о́чередь
артымда кыштырдау ишетелеп китте — за спино́й у меня́ послы́шался шо́рох; позади́ (меня́) послы́шался шо́рох
депутат артында халык тора — за депута́том стои́т наро́д; за спино́й депута́та стои́т наро́д
12) в знач. послелога арттан, артыннансезнең арттан барабыз — идём за ва́ми; идём сле́дом (за ва́ми)
йөгер артларыннан — беги́ вслед; беги́ за ни́ми вдого́нку
үлгән артыннан үлеп булмый — (посл.) вслед за поко́йным не умира́ют (т. е. не следует отчаиваться)
безнең арттан алырсыз — полу́чите по́сле нас (за на́ми)
синең чират минем арттан (артымнан) булыр — твоя́ о́чередь бу́дет за мной (по́сле меня́; позади́ меня́)
в) вслед, в спи́ну, вдого́нкуберәүнең артыннан кычкырып калу — кри́кнуть кому́-то вдого́нку
г) из-за спины́ (кого, чьей) (выглядывать, смотреть, появляться)ашаган артыннан ук — сра́зу по́сле еды́
чәчү артыннан бүтән эшләр башлана — вслед за се́вом начина́ются други́е рабо́ты
е) за (кем, чем); позади́ (сза́ди) (кого, чего), позади́ (себя́), за собо́й (по, за чем) прост.машина артыннан төтен боҗралары калдырып чаба — маши́на мчи́тся, оставля́я позади́ (себя́) ко́льца ды́ма
бия артыннан колыны бара — за кобы́лой идёт её жеребёнок; позади́ (сза́ди) кобы́лы идёт её жеребёнок
юл бара биек таулар артыннан — доро́га идёт за высо́кими гора́ми
ж) за (чем, кем)дан артыннан куу — гна́ться за сла́вой
олау артыннан олау үтеп тора — прохо́дит подво́да за подво́дой
балык артыннан балыкны алып кына тора — так и выта́скивает ры́бу за ры́бой
з) из-за (кого, чего)урман артыннан трактор дөбердәве ишетелде — из-за ле́са донёсся гро́хот тра́ктора
•- артына борылып карау
- артка әйләнеп карау
- артына әйләнеп карау
- артка карап
- артка карап кына
- артка карый-карый
- артка карый-карый гына
- артка карау
- артына карау
- артка тибү
- артка утыру
- арт белән утыру
- артта эшләнгән
- артта әйтелгән
- артта ясалган
- артта тартылган
- артта булган
- арттан барып
- арттан җитеп булмау
- артыннан җитеп булмау
- арттан җитә алмау
- артыннан җитә алмау
- арттан җитү
- арттан ияреп
- арттан иярү
- арттан иярүче
- арттан йөрү
- арттан йөрүче
- арттан карап калу
- арттан килеп
- артын сикертү••арт белән тыңлау — прост. слу́шать за́дом
арт кыздыру — прост. (букв. греть зад) загора́ть (на со́лнце)
арт кысу — прост. прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
арт тазарту (чистарту) — см. арт сөртү 1)
арт тайдыру — прост. уви́ливать/увильну́ть (от выполнения поручения, от участия в общем мероприятии)
арт төртергә (дә) вакыт юк — прост. присе́сть (да́же) не́когда
арт чиста (таза, коры) булу — прост. быть чи́стым (чи́стеньким)
арт юеш (чыланган) булу — прост. быть не без греха́; ры́льце в пуху́ ( у кого)
артка әйләнеп (борылып) карарга (да) өлгермәү — не успе́ть огляну́ться
артка да элмәү; колакка да элмәү — прост. и у́хом не ведёт (поведёт); и в ус не ду́ет
артка кул җитмәү — ру́ки не дохо́дят, что́бы сде́лать за собо́й (по́сле себя́) ( что)
артка кыл (да) сыймый (сыярлык түгел) — прост. не́когда (да́же, и) поверну́ться
артка су керү — см. аска су керү
артка тибеп — прост. взаше́й, в ше́ю, в три ше́и, с тре́ском прост. (выставить дебошира, прогнать лентяя с работы)
артка ут кабу — усил.; см. аска су керү
артка ут капкан кебек — прост. как угоре́лый (суетиться, бежать, спешить)
артка ут ягу — прост. жа́рить, пожа́рить, зажа́ривать, поджа́ривать прост.; сде́лать так, что́бы земля́ горе́ла под нога́ми ( у кого)
арттан караганда беренче — пе́рвый сза́ди, после́дний
арттан төтен чыгу — прост. (аж) дым идёт
арттан төшү — см. артка төшү 1)-4)
арттан чыгару — прост. сочиня́ть/сочини́ть; выду́мывать/вы́думать
арттан чыгу — см. артка төшү 3)
- арт белән борылуартыннан төшү — гна́ться ( за кем), пресле́довать
- арт белән киртә җимерү
- арт бирү
- арт борыр урын юк
- арт борыр урын да юк
- арт сөртү
- артка төшү
- артка үтү
- артына төшү
- артыннан йөрү 2. прил.1) за́дний (шина, колесо автомобиля)арт тәгәрмәч — за́днее колесо́
арт кесә — за́дний карма́шек (карма́н)
автобусның арт ишеге — за́дние две́ри авто́буса
2) за́дний (огород, сад, плетень)арт капка — за́дние воро́та
3) разг. за́дний, обра́тный, ты́льный, оборо́тныйбинаның арт ягы — за́дняя сторона́ зда́ния
витринаның арт ягы — обра́тная сторона́ витри́ны
•- арт ишек- арт ишектән
- арт сан
- арт саңаклылар
- арт юл куышлыгы
- арт як••арт аяк белән йөрү — ходи́ть (стоя́ть) на за́дних ла́пках
арт санны онытып — прост. неприли́чно забы́вшись ( спать)
арт ягы йомшак (сыек) — ненадёжный, сла́бый
арт ягы нык (таза) — прост. кре́пкий, спра́вный ( хозяин); чу́вствует себя́ кре́пким (уве́ренным); сиди́т кре́пко; кре́пкий (спра́вный) мужи́к (хозя́ин)
арт якка су керү — см. аска су керү
арт якка тибү — см. артка тибү
арт якка үтү — см. артка үтү
-
18 ас
I сущ.; зоол.горноста́й || горноста́евыйас мехы — горноста́евый мех; горноста́й
ас тиресе — горноста́евая шку́ра, горноста́й
ас мехы тотылган — подби́тый горноста́ем ( пальто)
II сущ.; прям.; перен.ас тиресеннән тегелгән бүрек — горноста́евая ша́пка
асһава асы — возду́шный ас
III 1. сущ.; = асттөзү эшенең аслары — а́сы строи́тельного де́ла
1) низ (вагона, дивана, ящика), ни́жняя часть (сооружения, фундамента, мебели); сни́зу; по́низу; исподни́зуиң аста — в са́мом низу́; в са́мой ни́жней ча́сти
бакның асты тутыга башлаган — бак сни́зу заржаве́л
асты кирпеч, өсте агач йорт — сни́зу кирпи́чный, а вверху́ деревя́нный дом
2) низо́к спец., низо́чек (мелкой мебели, ящичка, пьедестала, сиденья)3) разг.а) подо́шва, подмёткарезин аслы ботинка — боти́нки на рези́новой подо́шве
итекнең асты кубып төште — у сапо́г отста́ла подо́шва
б) ( обычно после ремонта) подбо́йка спец.; обл.; прост., подби́вка прост.яңа аслы киез итек — ва́ленки с но́вой подбо́йкой (подби́вкой); ва́ленки с но́вым подбо́ем
4) асты дно (посуды, судна)чиләкнең астына яфрак ябышкан — ко дну ведра́ приста́л лист
5) обычно асты (у скотины) подсти́лкамалның астын алыштыру — меня́ть подсти́лку у скота́
6) астыа) подно́жие (горы, скалы, дерева); подо́шва ( горы)б) подо́шва (утюга, электрочайника)аяк асты тулы әйбер — под нога́ми полно́ веще́й
баскыч астын кара әле — посмотри́-ка под крыльцо́м; загляни́-ка под крыльцо́
верстак астын себереп алу — подмести́ под верстако́м
8) асты в составе некоторых словосочетаний переводится приставкой под-боз асты агымы — подлёдное тече́ние
тире асты катламы — подко́жный слой
тез асты — подколе́нки
9) в знач. послелога астына (аска, астыма...)а) под (подо) (что, кого); под (кем, чем-л.)күзәтү астына алу — брать под наблюде́ние
тамчы астына чиләк кую — подста́вить под капе́ль ведро́
мал астына салам түшәү — подстила́ть соло́му под скоти́ну
яфрак астына качу — пря́таться под листво́й (листву́)
б) под (подо) (что-л.), за (что-л.); под ( чем), за ( чем)кояш болыт астына керде — со́лнце скры́лось за ту́чей
буш җиңне каеш астына кыстыру — заправля́ть пусто́й рука́в за (под) реме́нь
10) в знач. послелога астында (аста, астымда)а) под (кем, чем-л.)күзәтү астында — под наблюде́нием (присмо́тром)
эссе кояш астында — под жа́рким со́лнцем
сезнең астыгызда кемнәр тора? — кто под ва́ми живёт?
ай болыт астында чакта — пока́ луна́ за ту́чами
в) внизу́ ( чего)элек бу йорт астында кибет иде — ра́ньше внизу́ э́того до́ма был магази́н
11) в знач. послелога астыннана) из-под (кого, чего-л.; выходить, выползать, доставать кого, что-л.)диван астыннан — из-под дива́на
боз астыннан алу — достава́ть из-под льда
бүрек астыннан чыгып торган — чәч во́лосы, вы́бившиеся из-под ша́пки
б) под (подо) (кем, чем-л.) (проходить, проезжать)боз астыннан күренми — подо́ льдом не ви́дно
вагон астыннан үтү — проходи́ть под ваго́ном (ваго́нами)
в) из-за (чего-л.)болыт астыннан ай күренде — из-за туч появи́лась луна́
•- ас салу- ас сугу
- аска җәю
- аска керү
- аска кую
- астына кую
- аска салу
- аска түшәү
- астына түшәү
- астан казу
- астыннан казу
- астын казу
- астан керү
- астыннан керү
- астына кертү
- астына керү
- астына салу
- астына сугу
- астына сызу••аска су кергәч (кенә) йөзә башлау — зашевели́ться (начина́ть шевели́ться) лишь по́сле того́, как (когда́) припёрло (прижа́ло); когда́ по́чва заколеба́лась под нога́ми (кого-л., чьими-л.)
ас буяу — см. аска җибәрү 1)
асты буялган — ( о ребёнке) под себя́ сде́лал, в пелёнки наде́лал, пелёнки запа́чкал
асты юеш (юешләнгән) — пелёнки мо́крые ( у кого), пелёнки замочи́л (под собо́й); мо́кро ( под кем)
асты өскә актарылу — усил.; см. асты өскә килү 3)-7)
астын өскә айкау — усил.; см. астын өскә китерү 3)-10)
астын өскә актару — усил.; cм. астын өскә китерү 3)-6)
- аска су керүастындагын алты ай эзләгән — ≈≈ на коне́ сиди́т и коня́ же и́щет
- астына су керү
- асты өскә килү
- астын өскә китерү 2. прил.; разг.; см. аскыас казналык — ни́жняя че́люсть
ас як — ни́жняя сторона́
өйнең ас ниргәләре — ни́жние венцы́ избы́
-
19 аякчу
сущ.; собир.1) вся́кая о́бувь; причинда́лы обува́нияаякчуны киптерү — суши́ть о́бувь и всё про́чее (все причинда́лы)
2) разг. портя́нки, обмо́тки, о́нучи; чулки́итегең дә, бөтен аякчуың да юпь-юеш — и сапоги́ у тебя́, и обмо́тки соверше́нно мо́крые
-
20 ерым
сущ.1) овра́г, ба́лка; кана́ваабагалар юеш ерым төпләрендә үсәләр — па́поротники расту́т во вла́жных овра́гах (ба́лках)
2) прото́к, рука́в реки́Кабан күленең ерымы — прото́к о́зера Каба́н
- 1
- 2
См. также в других словарях:
юеш — с. 1. Өслегендә һ. б. юка гына су катламы булган, су сеңгән, чыланган, манчылган. Суга манчылган, су сеңгән 2. Дымлы, булы (һава тур.) 3. и. Дымлылык; дым, сыеклык, су салкын кар юешеннән аңына килде … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
мәте — Юеш балчык … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
суркыту — – юеш нәрсәнең Суын агызып алу яисә суы акканчы тоту … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җепшек — (ҖЕПШЕКЛЕК) с. 1. Бераз эреп көпшәклеген югалткан, юеш (кар тур.). Пычрак, җебегән, сыекланган карлы, юеш (җир өсте, юл тур.) 2. Дымык, юеш (һава, көннәр тур.). Юеш һава яки яңгыр белән бераз чыланган, дымланган киеме җепшек, үзе салкыннан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
юешлек — 1. Юеш булу сыйфаты, хәле 2. Дымлылык 3. Юеш урын, юеш нәрсә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
баткак — с. 1. Эченә батарлык; былчырак, юеш, сыек балчыклы 2. и. Юеш, пычрак җир өсте, аяк батардай сыек балчыклы урын. Шундый җирдәге ябышкак балчык 3. и. күч. Баткаклык (2) … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ластыр-лостыр — Аяк киеме юеш яки зур булганлыктан, юеш юлда барганда, һ. б. ш. вакытта чыккан тавышны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лач — диал. I. Бик каты итеп төкергән вакытта барлыкка килгән тавышны белдерә. II. ЛАЧ, ЛӘЧ диал.) 1. Бөтенләй, манма (юеш булу, чылану тур.). Юеш печән лач булып ята 2 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лачтыр-лочтыр — Аяк киеме юеш яки зур булганлыктан, юеш юлда барганда, һ. б. ш. вакытта чыккан тавышны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лаштыр-лаштыр — Аяк киеме юеш яки зур булганлыктан, юеш юлда барганда, һ. б. ш. вакытта чыккан тавышны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
лаштыр-лоштыр — Аяк киеме юеш яки зур булганлыктан, юеш юлда барганда, һ. б. ш. вакытта чыккан тавышны белдерә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге